Επιτακτική η ανάγκη για ένα νέο σύστημα κοινωνικών αξιών

Sand Castle Knighs, Enzie Shahmiri, Californai, Oil on Canvas, 2008

Του Δρ. Γεωργίου Ι. Αναστασόπουλου [1]

Σε προηγούμενο άρθρο μου υπό τον τίτλο «Κοινωνική Αλληλεγγύη: Ο μεγάλος απών»[2] παρουσίασα μια σειρά από στοιχεία που αποδεικνύουν πως η κρίση στην χώρα μας δεν είναι μόνο οικονομική αλλά κυρίως ηθική. Ανέφερα πως ο κοινωνικός ιστός της χώρας μας έχει διαρραγεί και η κοινωνική αλληλεγγύη είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Αυτή η έλλειψη κοινωνικών συμπεριφορών αλληλεγγύης οδηγεί τους πολίτες σε ανασφάλεια, προκαλεί άγχος και εκνευρισμό, ενθαρρύνει επιθετικές και αντικοινωνικές συμπεριφορές και συμβάλλει ποικιλοτρόπως στην μείωση της ευτυχίας τους.

Στο σημερινό σημείωμα θα προσπαθήσω να «ισορροπήσω σε τεντωμένο σχοινί» προτείνοντας μια διέξοδο από την τωρινή δυσάρεστη πραγματικότητα. Η δυσάρεστη αυτή ατμόσφαιρα που μας περικλείει γίνεται αισθητή από όλους μας είτε όταν επιλέγουμε να παρακολουθήσουμε ειδήσεις, είτε όταν απλά περιδιαβαίνουμε στους δρόμους της πόλης μας. Αναφέρομαι σε αυτό που συχνά χαρακτηρίζουμε ως «μου χάλασε η διάθεση» κάθε φορά που εκτιθέμεθα στην αρνητική αυτή περιρρέουσα πραγματικότητα.

Η δυσάρεστη αυτή αίσθηση προκαλείται από αυτό που ονομάζουμε «θόρυβο». Δεν αναφέρομαι στον ακουστικό θόρυβο, αλλά χρησιμοποιώ τον όρο με την έννοια του στην «ηλεκτρονική». Τον «θόρυβο», που ορίζεται, ως το σύνολο της μη επιθυμητής ή ενοχλητικής ενέργειας που προέρχεται από, συνήθως τεχνητές, πηγές και που υπερκαλύπτει, αλλοιώνει ή εξαφανίζει ένα χρήσιμο σήμα, μια αρμονική κυματομορφή. Για παράδειγμα, ο καταιγισμός, η έμφαση και η επανάληψη αρνητικών ειδήσεων σε ένα δελτίο, εις βάρος της αντικειμενικής ενημέρωσης, αποτελεί «θόρυβο». Αντίστοιχα, η εκδήλωση αντικοινωνικών συμπεριφορών, η άσκηση ψυχικής και σωματικής βίας, ο ευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας από συντεταγμένες μειοψηφίες εις βάρος ανυπεράσπιστων πολιτών, εκτός από κατάφορη παραβίαση των δημοκρατικών τους δικαιωμάτων και των συνταγματικών τους ελευθεριών, αποτελεί εντονότατο «θόρυβο», υψηλής έντασης δυσαρμονία, που εξαφανίζει την ποιότητα ζωής αντικαθιστώντας την με έντονη δυσαρέσκεια και σαφή ενόχληση.

Η μείωση έως και η εξαφάνιση αυτού του «θορύβου» πρέπει να...
αποτελέσει πρωταρχικό μας στόχο, αν επιθυμούμε την αύξηση των επιπέδων της ευτυχίας των πολιτών. Αυτό πρακτικά σημαίνει αύξηση της κοινωνικής αλληλεγγύης, μείωση εγωκεντρικών συμπεριφορών και σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα. Για να επιτευχθούν οι απλοί αυτοί στόχοι χρειάζεται να συμφωνήσουμε σε απλές βασικές -κοινές- αρχές, που πολλοί θα τις χαρακτήριζαν ως «κοινή λογική»:

Πρώτη και αδιαπραγμάτευτη αρχή είναι αυτή της «Ελευθερίας της βούλησης».

Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να ασκούν απεριόριστα την ελευθέρια της βούλησης όσο αυτή δεν παραβιάζει την δεύτερη αρχή κοινωνικής συμπεριφοράς: Αυτή της «Μη Πρόκλησης Βλάβης».

Η αρχή αυτή θα μπορούσε να παραφρασθεί ως «να σέβεστε τους συμπολίτες σας όπως θα επιθυμούσατε να σέβονται και αυτοί εσάς». Ακριβώς σε αυτό το σημείο παρεμβαίνει το κράτος. Σύμφωνα με τον Thomas Jefferson ο σκοπός του κράτους είναι να «αποτρέπει τους πολίτες από το να βλάπτουν ο ένας τον άλλον»[3].

Η εφαρμογή της αρχής της «Μη Πρόκλησης Βλάβης» δεν εγγυάται μόνον την επικράτηση ειρήνης και κοινωνικής δικαιοσύνης μεταξύ των πολιτών, αλλά επεκτεινόμενη σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας (πχ επιχειρηματικότητα ή περιβάλλον) διασφαλίζει την ευγενή άμιλλα, την δημιουργική ανάπτυξη με σεβασμό στους φυσικούς πόρους και οδηγεί στην απόλυτη περιβαλλοντική προστασία.

Αν η κάθε κυβέρνηση σε τούτον εδώ τον τόπο επετύγχανε –έστω- την πλήρη εφαρμογή μόνον αυτής της αρχής, η κοινωνία μας σήμερα θα ήταν κατά πολύ πιο ευτυχισμένη.

Ως συνέπεια της εφαρμογής της απλής αυτής αρχής θα συνειδητοποιούσαμε πως «η άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων δεν μπορεί να τίθεται υπό την κρίση της πλειοψηφίας». Για παράδειγμα αν σε μία κοινωνία η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών επιθυμεί να καπνίζει στους δημόσιους χώρους, ο σχετικός νόμος περί καπνίσματος σε δημόσιους χώρους δεν μπορεί να αντικατοπτρίζει την επιθυμία της πλειοψηφίας. Και αυτό διότι αφού το παθητικό κάπνισμα, αποδεδειγμένα, βλάπτει την υγεία, παραβιάζεται η προαναφερθείσα αρχή της «Μη Πρόκλησης Βλάβης». Σε μια ώριμη κοινωνία η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους δεν χρειάζεται να είναι αποτέλεσμα πειθαρχικής επιβολής κάποιου νόμου, αλλά θα έπρεπε να αποτελεί συνειδητή επιλογή έκφρασης σεβασμού των καπνιστών προς το δικαίωμα της προστασίας της υγείας των συμπολιτών τους, που επιλέγουν να μην καπνίζουν.

Η εφαρμογή αυτής της αρχής, υπό την προϋπόθεση της πλήρους και αναλυτικής εξειδίκευσής της σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας, ουσιαστικά θα οδηγούσε σε μια πλήρη ανατροπή των αντικοινωνικών συμπεριφορών, φασιστικών πρακτικών και εγωκεντρικών πολιτικών. Η εφαρμογή της απαιτεί αυξημένη κοινωνική υπευθυνότητα και ισχυρό αίσθημα αλτρουισμού.

Απαιτεί, πρώτα απ’ όλα, την πολιτική ηγεσία να δίνει η ίδια το παράδειγμα στους πολίτες νομοθετώντας με σύνεση και υιοθετώντας, στην πράξη, τις ανωτέρω αρχές.

Απαιτεί την ύπαρξη αυστηρών μηχανισμών τήρησης των νόμων και διασφάλισης πως ουδείς θα δύναται να παρεκτραπεί από τις ανωτέρω αρχές επιβάλλοντας με ψυχική ή και σωματική βία σε τρίτους τις προσωπικές του επιλογές.

Απαιτεί την εκ βάθρων αναδιάρθρωση τους συστήματος παιδείας μας το οποίο θα πρέπει κατά προτεραιότητα να εστιάζει στην ηθική εκπαίδευση των παιδιών μας με βάση το αξιακό αυτό μοντέλο, παράλληλα με την όποια παροχή γνώσεων.

Απαιτεί, τέλος, την συνειδητή συμμετοχή όλων των πολιτών στην αποδοχή ενός δημόσιου «Συμφώνου Ηθικής Αναγέννησης», που να διέπεται από τις ανωτέρω αρχές, υπό την μορφή ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου, με κοινό στόχο την δυναμική επανεκκίνηση της χώρας μας, την πραγματική αναγέννηση ενός ολόκληρου λαού.

---------------------------------------------------------
[1] Ο Δρ. Γεώργιος Ι. Αναστασόπουλος είναι ο Γενικός Διευθυντής της Δημοκρατικής Συμμαχίας
[2] «Κοινωνική Αλληλεγγύη: Ο μεγάλος απών» 29/1/11 Blog ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΔΥΝΑΜΙΣ (http://ganast.blogspot.com/2011/01/blog-post_29.html)
[3] Thomas Jefferson, First Inaugural Address, March 4, 1801