Song d'automne*

Titanic, Courtesy of Paramount Pictures and 20th Century Fox.

του Γεωργίου Ι. Αναστασόπουλου

Το κέφι είχε απογειωθεί στο ζενίθ. Η σαμπάνια έρρεε άφθονη. Η ορχήστρα έπαιζε ένα βιεννέζικο βαλς και τα ζευγάρια εντυπωσίαζαν με τις καταπληκτικές τους φιγούρες. Ήταν εκείνη η στιγμή που ακούσθηκε η κακόφωνη βραχνή στριγκλιά της σειρήνας του πλοίου. Τα φώτα αναβόσβησαν για δευτερόλεπτα, η ορχήστρα σταμάτησε καθώς και οι χορευτές. Διέκρινες στο βλέμμα των περισσοτέρων μια έκδηλη έκφραση απορίας, ενώ κάποιοι μουρμούριζαν δυσανασχετώντας για την άγαρμπη διακοπή του υπέροχου πάρτι. Πότε-πότε την σιωπή διέκοπταν μερικά χαχανιτά από κάποια ζευγαράκια που εξακολουθούσαν να χαριεντίζονται στο σκοτεινότερο μέρος της αίθουσας απολαμβάνοντας την σαμπάνια τους, και αδιαφορώντας για την γενικότερη αναστάτωση. Δεν πέρασαν παρά μερικά δευτερόλεπτα και από τα μεγάφωνα ακούσθηκε η φωνή του καπετάνιου:

«Φίλες και φίλοι, αγαπητοί μας επιβάτες, σας μιλάει ο καπετάνιος σας. Με συγχωρείτε που αναγκάζομαι να διακόψω το υπέροχο πάρτι σας, αλλά οι στιγμές είναι κρίσιμες. Δεν πρέπει όμως να ανησυχείτε. Σε συνεργασία με τον αντιπλοίαρχο και τον μηχανικό κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποφύγουμε τον κίνδυνο. Το πλήρωμα είναι ικανό για να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Έχουμε ήδη ενημερώσει τα περιπλέοντα πλοία, που δεσμεύθηκαν να μας βοηθήσουν αν χρειασθεί. Μην ανησυχείτε, τα μέλη ης ορχήστρας, τα γκαρσόνια και όλο το προσωπικό θα συνεχίσουν να σας εξυπηρετούν όπως και πριν. Δεν θέλουμε να νοιώσετε ούτε μία στιγμή άβολα και θα κάνουμε το ανθρωπίνως δυνατόν για να μπορέσετε να συνεχίσετε απρόσκοπτοι το πάρτι σας.»

Το μήνυμα τελείωσε. Ο μαέστρος γύρισε προς την ορχήστρα και με ένα νεύμα του ξεκίνησαν από το σημείο που είχαν μείνει. Τα ζευγάρια ξεκίνησαν να λικνίζονται στο ρυθμό του βαλς. Ήταν προφανές όμως πως το κέφι είχε χαθεί. Η ανεμελιά που πλημμύριζε τη αίθουσα πριν λίγα λεπτά είχε εξανεμισθεί. Κάποια ζευγάρια σταμάτησαν τον χορό και γύρισαν ανήσυχα στα τραπέζια τους. Τα γκαρσόνια έτρεξαν να τους ξαναγεμίσουν με σαμπάνια τα ποτήρια. Κάποιοι πιο περίεργοι βγήκαν έξω για να μάθουν τι συμβαίνει. Ένας σιγανός, ψίθυρος ανησυχίας άρχισε να διαδίδεται στην αίθουσα. Κυκλοφορούσαν φήμες για... κάποια πιθανή σύγκρουση. Κάποιοι μιλούσαν ακόμη και για κάποια τεράστια, σαν βουνό, σκιά, που η σιλουέτα της διαφαινόταν ήδη αδρά μέσα από την πυκνή ομίχλη. Και τάχα, πως προς αυτήν κατευθυνόταν ολοταχώς το πλοίο. Οι πιο ψύχραιμοι καθησύχαζαν τους προβληματισμένους: «Δεν υπάρχει περίπτωση ατυχήματος. Τούτο το σκαρί σχεδιάσθηκε αξιοποιώντας την αιχμή της τεχνολογίας της σύγχρονης ναυπηγικής. Ακόμη και σύγκρουση να υπάρξει εμείς δεν θα πάθουμε τίποτα. Το είπε και ο καπετάνιος. Μας συνοδεύουν κι άλλα πλοία. Δεν θα μας αφήσουν να βυθιστούμε. Δεν τους συμφέρει να μας αφήσουν να βυθιστούμε. Έχουν επενδύσει τεράστια ποσά σε αυτό το σκαρί. Αν βουλιάξουμε εμείς τα χάνουν όλα κι αυτοί. Όποιος ισχυρίζεται κάτι τέτοιο απλά μπλοφάρει»
Κάποιοι άλλοι είχαν αρχίσει να αγανακτούν γιατί χάλασε η ατμόσφαιρα αυτού του υπέροχου πάρτι. Γκρίνιαζαν στα γκαρσόνια γιατί αργούσαν τα καναπεδάκια με το μαυροχάβιαρο, ο ορχήστρα τους ακουγόταν φάλτση και παρότρυναν τους φίλους τους να διαμαρτυρηθούν στο γραφείο διοίκησης για την ακατανόητη απόφαση του καπετάνιου να διακόψει, χωρίς λόγο, το υπέροχο αυτό πάρτι. Σε τελική ανάλυση αυτοί δεν έφταιξαν σε τίποτα. Άλλοι ευθύνονται για την κακή πορεία του καραβιού, σίγουρα ο καπετάνιος και οι συνεργάτες του, και αν υπάρξει καθυστέρηση σίγουρα θα φταίει η πλοιοκτήτρια εταιρεία η οποία και οφείλει να τους αποζημιώσει. Ήταν αποφασισμένοι να μην αφήσουν αυτό το γεγονός να περάσει έτσι. Όλη τους τη ζωή σχεδίασαν με κάθε λεπτομέρεια αυτή την κρουαζιέρα με τα υπέροχα πάρτι της και δεν θα άφηναν κανέναν να τους τα στερήσει.

Δεν είχαν ολοκληρωθεί παρά μόνο 2 χοροί όταν κυκλοφόρησε η φήμη πως η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή, που τα γκαρσόνια και το περισσότερο υπηρετικό προσωπικό θα έπρεπε να απαλλαγούν των καθηκόντων του από την εξυπηρέτηση των επιβατών για να απασχοληθούν με την διάσωση του πλοίου. Ήταν τότε που το ποτήρι της αγανάκτησης ξεχείλισε. Προσωπικό και επιβάτες μαζί άρχισαν να ωρύονται πως η εξυπηρέτηση των επιβατών ήταν πρωταρχικό τους καθήκον. Ποιο γκαρσόνι άλλωστε είχε την διάθεση να αφήσει το σαλόνι με τους γκλαμούρ και επιφανείς επισκέπτες για να κατέβει στα βρωμερά μηχανοστάσια; Οι συνθήκες εκεί είναι αποπνικτικές, τα ωράρια σκληρά και η εργοδοσία απάνθρωπη. Χώρια που ο μισθός είναι κατά πολύ μικρότερος (εκεί δεν υπάρχουν βλέπετε ούτε πουρμπουάρ ούτε τα λοιπά τυχερά, που επιφυλάσσουν οι γαλαντόμοι επιβάτες στους επιδέξιους υπηρέτες του δημόσιου συμφέροντος). Ήταν σίγουροι και αποφασισμένοι. Επιβάτες και υπηρετικό προσωπικό θα αντιδρούσαν σε κάθε προσπάθεια μείωσης του επιπέδου ποιότητας της εξυπηρέτησης. Υπήρξαν και κάποια που ζήτησαν μάλιστα να ενισχυθούν τα γκαρσόνια και η ορχήστρα με επιπλέον προσωπικό. Όλοι είχαν δικαίωμα σε καλύτερες συνθήκες εργασίας, και οι επιβάτες σε καλύτερες υπηρεσίες. Οι πιο δραστήριοι άρχισαν ήδη να μαζεύουν υπογραφές προς αυτή την κατεύθυνση.

Η αναστάτωση στα σαλόνια του πλοίου έφτασε φυσικά και στ’ αυτιά του καπετάνιου. Η κατάσταση στην γέφυρα δεν ήταν καλή. Επιπλέον, από τα αντικειμενικά τεχνικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν και τους περίτεχνους χειρισμούς που σχεδίαζαν για να αποφύγουν τη σύγκρουση είχαν τώρα να αντιμετωπίσουν τους αγανακτισμένους επιβάτες και μια πιθανή εξέγερση μέρους του πληρώματος. Πρώτος και δεύτερος καπετάνιος και αρχιμηχανικός συνεδρίασαν επί μακρόν σε μια, είναι αλήθεια, ιδιαίτερα έντονη και φορτισμένη ατμόσφαιρα και εξέδωσαν ένα ανακοινωθέν που μεταδόθηκε από τα μεγάφωνα του πλοίου. Ήταν η δεύτερη φορά που η ορχήστρα διέκοπτε τους μελωδικούς της ρυθμούς για να ακουστεί ξανά η φωνή του καπετάνιου:

«Αγαπητοί μας επιβάτες και πλήρωμα. Η ομάδα διαχείρισης κρίσεων που δημιουργήθηκε από τον καπετάνιο, τον δεύτερο καπετάνιο και τον αρχι-μηχανικό θα έχει πλήρεις αρμοδιότητες και χρονικό ορίζοντα όπως ορίζει ο κανονισμός της Εταιρείας. Στόχος της είναι να αντιμετωπίσει την κρίση, να διορθώσειτο δρόμο της πλεύσης και να αναθεωρήσει όρους της εργασιακής σύμβασης, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την πορεία του σκάφους, ούτε την παραμονή σε αυτό των επιβατών. Και, ασφαλώς, χωρίς να αμφισβητήσει τους αυτονόητους στόχους διατήρησης του επιπέδου διαβίωσης, ελέγχου της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών και εφαρμογής των διαρθρωτικών αλλαγών που έχει ανάγκη το σκάφος.
Στόχος επίσης είναι να δημιουργήσει τις συνθήκες για να βγει οριστικά το σκάφος από την κρίση. Η ομάδα διαχείρισης κρίσεων θα είναι όσο το δυνατόν πιο μικρή, λειτουργική και επιτελικού χαρακτήρα.
Δεν θα αποτελείται από «φέουδα» επιρροών, θα λειτουργεί ενιαία, θα στηρίζεται στην διαφάνεια, στις προγραμματικές συμφωνίες επιβατών και πληρώματος που την στηρίζουν και στη στελέχωση όλου του διοικητικού μηχανισμού του σκάφους με αξιοκρατικά κριτήρια.
Επίσης, θα στηρίζεται στην ευελιξία, ώστε επί μέρους διαφωνίες που μπορεί να υπάρξουν, να μην αναστέλλουν ούτε το έργο της ούτε τη συναίνεση που είναι απαραίτητη για τη συνέχιση του έργου της.
Τέλος, με πρωτοβουλία της ομάδας διαχείρισης κρίσεων και του πλοιοκτήτριας εταιρείας, θα αλλάξει ο Κανονισμός Λειτουργίας του σκάφους, ώστε να προσαρμοστεί η άσκηση έργου και ο έλεγχος στις νέες συνθήκες των αποφάσεων συνεργασίας μεταξύ επιβατών και πληρώματος. Έτσι θα αναβαθμιστεί και ο ρόλος του πληρώματος, για το οποίο και διαβεβαιώνουμε ότι αποτελεί δέσμευσή μας να μη γίνουν απολύσεις, ούτε μετακινήσεις από τα σαλόνια και τις υπηρεσίες υποστήριξης επιβατών σε άλλες υπηρεσίες του σκάφους. Ανακοινώνουμε, επίσης, και μείωση των τελών χρέωσης για την εστίαση κάτι που θα σημάνει άμεση μείωση των χρεώσεων ποτών και εδεσμάτων καθώς και την αποκατάσταση αδικιών με άμεσα δημοσιονομικά ισοδύναμα. Πέρα από την συναίνεση που σημειώθηκε σε όλα τα παραπάνω, υπάρχουν και ζητήματα στα οποία δεν προχώρησε ακόμα ο διάλογος. Στα ζητήματα αυτά και σε άλλα που θα προκύψουν στο μέλλον, θα συνεχιστεί η προσπάθεια συνεννόησης, ώστε η συναινετική βάση της νέας επιτροπής διαχείρισης κρίσεων να ενισχύεται συνεχώς. Σας ευχαριστούμε για την κατανόηση και σας ευχόμαστε καλή διασκέδαση».

Η ορχήστρα αυτή τη φορά άρχισε να παίζει χωρίς το νεύμα του μαέστρου. Και μάλιστα σε πιο φρενήρη ρυθμό από κάθε άλλη φορά. Ένας αναστεναγμός ανακούφισης από τους επιβάτες και όλο το πλήρωμα διαπέρασε όλο το σαλόνι. Ήταν προφανές πως πλέον τα πράγματα ήσαν υπό έλεγχο. Τα ζευγάρια ξεχύθηκαν σε έναν ενθουσιώδη χορό. Αν και γνώριζαν πως ο κίνδυνος δεν έχει περάσει ακόμη ήσαν σίγουροι πια ότι το πάρτι τους δεν κινδυνεύει. Τα γκαρσόνια ξαναγέμιζαν τους δίσκους τους με κάθε λογής ευφάνταστα καναπεδάκια και σερβίριζαν αδιάκοπα το κοινό τους. Κανείς δεν πρόσεξε και ούτε νοιάσθηκε να προσέξει πως κάποια ανήσυχα ζευγάρια είχαν ήδη εγκαταλείψει έντρομα τα τραπέζια τους. Κι ενώ μέσα στο σαλόνι οι ήχοι από την ορχήστρα κάλυπταν κάθε ανησυχία και προβληματισμό, στους εξωτερικούς διαδρόμους του καραβιού επικρατούσε πανικός. Υπήρχαν ήδη πολλοί επιβάτες που είχαν διαισθανθεί ή και καταλάβει τι επρόκειτο να συμβεί. Οι πρώτες σωσίβιες λέμβοι είχαν ήδη κατέβει και κατευθύνονταν προς τα παραπλέοντα σκάφη που περισυνέλλεγαν τους πρώτους ναυαγούς. Το λιγοστό πλήρωμα προσπαθούσε απεγνωσμένα να βοηθήσει τους πανικόβλητους επιβάτες. Οι σειρήνες σφύριζαν λυσσασμένα και αναμειγνύονταν με τις κραυγές του κοινού…

Στο σαλόνι ο χορός συνεχιζόταν. Πολλοί πίστευαν πως το πάρτι αυτό ήταν τόσο υπέροχο που δεν θα τελείωνε ποτέ. Η μουσική ήταν τόσο δυνατή, που κάλυπτε τους δυσάρεστους εξωτερικούς ήχους, τις κραυγές των επιβατών και τις στριγκλιές της σειρήνας. Ακόμη κι όσοι έμπαιναν έντρομοι στο σαλόνι για να ενημερώσουν φίλους και γνωστούς για το επερχόμενο ατύχημα αντιμετωπίζονταν ως γραφικοί, υπερβάλλοντες και καχύποπτοι. Κάποιοι τους κατηγορούσαν κι ως προδότες, πουλημένα τομάρια της πλοιοκτησίας, που ήθελαν να διακόψουν το πάρτι του λαού για να αυξήσουν τα δικά της κέρδη. Κάποιοι τους αποκαλούσαν ακόμη και «νεοφιλελεύθερους» προκαλώντας τα σαρκαστικά σχόλια των συνδαιτυμόνων, πολλοί εκ των οποίων δεν ήξεραν καν τι σημαίνει όρος.

Ήταν μια τέτοια στιγμή που το βροντερό τράνταγμα ταρακούνησε όλο το σκάφος. Τα φώτα έσβησαν και τα κρύσταλλα από τα τραπέζια έπεσαν σπάζοντας στο πάτωμα. Σε λίγα δευτερόλεπτα το ηλεκτρικό επανήλθε από τις βοηθητικές γεννήτριες έκτακτης ανάγκης. τα πλήθη έντρομα συνωστίζονταν στις εξόδους κινδύνου, ενώ κάποιο σαστισμένοι κοιτούσαν ακίνητοι, μην μπορώντας να πιστέψουν το τι συμβαίνει.

Από τα μεγάφωνα ακούστηκε ξανά η γνώριμη, πια, φωνή του πλοιάρχου… Ήταν το τελευταίο του μήνυμα.

Πολλοί από τους διασωθέντες ανέφεραν πως η ορχήστρα εξακολουθούσε να παίζει ακόμη και τη στιγμή που ο Τιτανικός βυθιζόταν στα παγωμένα νερά του Ατλαντικού…

--------
*Song d'automne, η μελωδία που έπαιζε η ορχήστρα του Τιτανικού κατά τη στιγμή της βύθισής του.